Τροφές για κότες

Τροφές για κότες

Η κότα πρέπει να φάει 8 έως 10 οκάδες τροφή για να μας δώσει μία οκά ζωντανό βάρος ή μία οκά αυγά δηλαδή 20-25 αυγά, εκτός όμως αυτού μέσα στη τροφή που θα δώσουμε στις κότες μας, οι λευκωματώδεις ουσίες πρέπει να βρίσκονται σε αναλογία 16-18 %.

Κατά διαφόρους υπολογισμούς και δοκιμές στις πρώιμες ράτσες ορνίθων δηλαδή σ’ εκείνες που μεγαλώνουν γρήγορα, η τροφή που χρειάζεται για να γίνει μία οκά κρέατος διαφέρει αναλόγως με την ηλικία των κοτών.

Τις πρώτες δεκαπέντε ημέρες το βάρος της κότας αυξάνει κατά 4 γραμμάρια την ημέρα τρώγοντας 10 γραμμάρια σπόρους.

Κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο το βάρος αυξάνει κατά 10 γραμμάρια με τροφή 30 γραμμάρια σπόρους την ημέρα.

Το δεύτερο μήνα η αύξηση είναι 15 γραμ. με τροφή 55 γραμμάρια.

Τον τρίτο μήνα η αύξηση είναι 20 γραμ. με τροφή 80 γραμ. την ημέρα

Μετά τον τρίτο μήνα η πουλάδα τρώγει επίσης 80 γραμμάρια σπόρους την ημέρα αλλά η αύξηση του βάρους της δεν είναι πλέον 20 γραμμάρια κάθε ημέρα παρά μόνο δεκαπέντε και βαθμηδόν λιγοστεύει η αναλογία. Μ’ άλλα λόγια οι κότες υπόκεινται στον ίδιο φυσιολογικό νόμο, σύμφωνα με τον οποίο όσο τα ζώα είναι νέα, τόσο και μεγαλώνουν γρηγορότερα και τόσο η τροφή που χρειάζεται για να κάνουν μία οκά βάρος είναι λιγότερη. Για τον πτηνοτρόφο έχει μεγάλη σημασία να ξέρη πότε σταματά η αύξηση του βάρους των ορνίθων, που τρέφει και πότε δεν έχει πλέον κέρδος να διατηρεί πετεινάρια και πουλάδες που προορίζει για το κρέας τους.

Γενικώς έχει παρατηρηθεί ότι οι πετεινοί μεγαλώνουν γρηγορότερα διότι όχι μόνο τρώνε περισσότερο από τις πουλάδες αλλά ωφελούνται και περισσότερο από τις τροφές που τρώνε.

Τροφές για κότες.

Οι τροφές πού δίδομε στις κότες αναλόγως με την προέλευσή τους ξεχωρίζονται σε τρεις κατηγορίες.

1) Σε τροφές ζωικές όπως είναι τα σκουλήκια, το κρέας, το κρεατάλευρο, το ψαράλευρο, το αίμα, το γάλα, το τυρόγαλο, οι ακρίδες κ.λ.π.

2) Οι φυτικές τροφές είναι οι διάφοροι σπόροι, το σιτάρι, το καλαμπόκι, το κριθάρι, ο σπόρος του ηλίου, το κεχρί, ο λιναρόσπορος, το καναβούρι, η πατάτα, το χλωρό χορτάρι τα διάφορα λαχανικά κλπ.

3) Οι μεταλλικές τροφές δηλαδή τα άλατα είναι το κοκκαλάλευρο, το στρειδάλευρο, τα κελύφη των αυγών, οι διάφορες πετρίτσες που καταπίνουν κλπ.

Πως θα βρούμε τις διάφορες τροφές των οποίων έχουν ανάγκη οι κότες μας;

Οι όρνιθες που διατηρούνται ελεύθερα στα χωράφια και τούς κάμπους βρίσκουν σκουλήκια και σαλιγκαράκια, με τα οποία εξασφαλίζουν ένα μέρος των λευκωματωδών ουσιών και των αλάτων, των οποίων έχουν ανάγκη. Για τις κότες όμως που διατηρούνται περιορισμένες θα έπρεπε να δώσουμε κρεατάλευρο ή ψαράλευρο. Οι τροφές αυτές θα μπορούσαν να γίνουν και στον τόπον μας αλλά προς το παρόν εισάγονται από το εξωτερικό και στοιχίζουν πολύ.

Αντί αυτών μπορούμε να δίδουμε αίμα και κοκκαλάλευρο, τα οποία μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας.

Για να κάνουν αλεύρι αίματος μερικοί ακολουθούν το εξής σύστημα.- προμηθεύονται αίμα από τα σφαγεία, το βάζουν στον φούρνο και αφού πήξει και ψηθεί, το περνούν από την μηχανή του κιμά και το μεταχειρίζονται. Το αίμα αυτό μπορούμε να διατηρήσομε πέντε έως δεκαπέντε ημέρες αναλόγως με την εποχή του έτους. Το αίμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ώμο ανακατεμένο και με άλλες τροφές.

Αντί κρεαταλεύρου θα μπορούσαμε να δώσουμε στις κότες και έντερα ωμά ή βρασμένα στο ζουμί των οποίων ανακατεύομε πίτυρα και διάφορα άλευρα για να κάνουμε τα μίγματα, τα οποία θα αναφέρουμε. Από το εξωτερικό φέρνουν επίσης στρειδάλευρο ενώ αυτό είναι εύκολο να γίνει στην Ελλάδα, διότι στις ακροθαλασσιές υπάρχουν πολλά στρειδότσουφλα, τα οποία θα μπορούσαμε να κοπανίσουμε και να ανακατέψουμε στη τροφή των ορνίθων μας. Το κοκκαλάλευρο γίνεται πολύ εύκολα, στα καταστήματα που πωλούν είδη για πτηνοτρόφους υπάρχουν μηχανές για το άλεσμα κοκκάλων.

Ως προς τις άλλες τροφές μπορούμε να τις βρούμε στο εμπόριο, ή να τις παραγάγουμε στο κτήμα μας.

Για να συγκρίνουν τις τροφές τη μία με την άλλη εξέτασαν με πόσο άμυλο αντιστοιχούν εκατό μέρη των διαφόρων τροφών, δηλαδή όταν λέγουμε ότι η θρεπτική αξία του καλαμποκιού είναι 82 του αμύλου, υπό αυτό εννοούμε ότι εκατό μέρη καλαμποκιού έχουν την ίδια αξία την οποία έχουν και 82 μέρη αμύλου (νισαστέ).

Στον κατωτέρω πίνακα φαίνεται η περιεκτικότητα των διαφόρων τροφών σε λευκωματώδεις ουσίες και η θρεπτική αξία αυτών σε άμυλο.

Με τον πίνακα αυτόν μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε εάν η τροφή που δίνουμε στις κότες μας έχει στη πρέπουσα αναλογία τις λευκωματώδεις ουσίες.

Είδος τροφής                           Λευκωματώδεις ουσίες Αξία σε άμυλο

	%	%
Σιτάρι	10	70
Βρώμη	7,2	60
Κριθάρι	7	65
Σίκαλη	9	70
Καλαμπόκι	6,6	82
Κεχρί	7,5	60
Σπόρος σκουποχόρτου	4	65
Πίτυρα	9	42
Άλευρα (αναλόγως με τούς σπόρους) Γρασίδι
Τριφύλλι χλωρό	1,5	9
» ξηρό	7,5	32
Βαλανίδια ξηρά χωρίς τσέφλιο	5	75
Φοινικόπητα	13	70
Σησαμόπητα	35	80
Κρεατάλευρο	63	90
Ψαράλευρο χωρίς πάχος	44	44
Αίμα ξηοό	70	70

 Η ποσότητα της τροφής που θα δώσουμε στις κότες διαφέρει αναλόγως με την ηλικία, το βάρος του σώματός των, την παραγωγικότητά τους και το πτηνοτροφικό σύστημα που εφαρμόζεται. Εάν δηλαδή το πτηνοτροφικό σύστημα είναι ελεύθερο και οι κότες γυρίζουν στους αγρούς και βόσκουν η τροφή τους είναι απλουστέρα, εάν τουναντίον τις έχουμε περιορισμένες η τροφή που θα χρειαστεί να δώσουμε θα είναι περισσότερη.

Κατωτέρω θα αναφέρουμε, ως παράδειγμα διάφορα σιτηρέσια ορνίθων. Τα σιτηρέσια αυτά δεν είναι υποχρεωτικά, κατά τις τροφές που θα ήταν δυνατό να βρεθούν είναι δυνατόν να αλλάξει και η σύνθεση των, πάντως όμως καθώς αναφέραμε και προηγουμένως η περιεκτικότητα των τροφών που θα δώσουμε στις κότες σε λευκωματώδεις ουσίες θα είναι 16-18 περίπου τοις εκατό. Για να βρούμε τι αναλογία σε λευκωματώδεις ουσίες έχει μία τροφή που δίνουμε στις κότες λογαριάζομε με τη βοήθεια του ανωτέρου πίνακα πόσες λευκωματώδεις ουσίες περιέχει και πόση θρεπτική αξία σε άμυλο. Το ποσό των λευκωματωδών ουσιών πρέπει να είναι σε αναλογία 16-18 περίπου τοις εκατό της θρεπτικής αξίας.

Σιτηρέσια δια νεοσσούς

Σ’ ένα μεγάλο πτηνοτροφείο του εξωτερικού δίδουν το έξης σιτηρέσιο στους νεοσσούς.

Τις πρώτες 36 ώρες μετά τη εκκόλαψη καμία τροφή.

Την δευτέρα ημέρα ψωμί μπαγιάτικο μαύρο τριμμένο δύο φορές την ημέρα, τρίτη και τετάρτη μέρα ψωμί μπαγιάτικο μουσκεμένο με νερό ή γάλα 4 φορές.

Πίτυρα	Πίτυρα	αλεύρι	αλεύρι	αλεύρι	κρεατά-	Κοκαλά­
χονδρά	ψιλά τ	τριφυλλιού βρώμης καλαμποκιού			λευρο	λευρο
5η-9 ημέρα 50	—	30	10	10	—	—
10η·14 » 45	—	25	10	10	5	5
Βα δεκαπεν. 40	10	20	10	10	5	5
δευτ. μήνας 25	15	15	15	35	10	5
τρίτο; » 25	20	15	10	15	10	5
τέταρτος » 20	30	10 ,	10	10	15	5

Έκτος των ανωτέρω μιγμάτων δίδεται και σιτάρι σπασμένο, το οποίο σκορπίζουν στο πάτωμα. Τα μίγματα ανακατεύονται με νερό ή αποβουτυρωμένο γάλα. Έκτος των μιγμάτων εάν οι νεοσσοί δεν βγαίνουν έξω για να βοσκήσουν δίνεται ψιλοκομμένο χλωρό χορτάρι.

Είναι απαραίτητο, όπως τα μίγματα γίνονται, όταν πρόκειται να τα χρησιμοποιήσουμε χωρίς να παραμείνουν, διότι αλλοιώνονται γρήγορα.

Ένας άλλος πτηνοτρόφος δίδει μέχρι του τρίτου μηνός, μόνον αλεύρι βρώμης. Στα πετειναράκια, τα όποια παχαίνει δίδει μίγματα από αλεύρι κριθαριού, καλαμποκιού και ολίγο κοκαλάλευρο. Στις μεγάλες κότες δύο γεύματα, εκ των οποίων το ένα σπόροι δηλαδή σιτάρι κλπ. 30-35 γραμμάρια την ημέρα για κάθε κότα και μίγμα υγρό καμωμένο από πίτυρα.

Πίτυρα                             40

Αλεύρι κριθαριού           20

Αλεύρι  καλαμποκιού     20

Αλεύρι τριφυλλιού         10

Κρεατάλευρο                  10

Οι σπόροι δίδονται το πρωί πολύ ενωρίς, ενώ το μίγμα το βράδυ, τούτο δίδεται πάντα υγρό υπό τον όρο να μη είναι λασπιάρικο, παρά να είναι ως χονδρός άμμος, ο οποίος δεν κολλά στα χέρια. Το μίγμα που αναφέραμε σε ξηρά κατάσταση δίδεται 50-70 γραμμάρια κατά κότα. Έκτος όμως των τροφών αυτών οι κότες βόσκουν και όταν είναι περιορισμένες δίδεται και χλωρό χορτάρι.

Σιτηρέσια για γεννώσες κότες

Πίτυρα                           30

Πατάτες ψημένες          40

Τριφύλλι ξηρό               10

Κρεατάλευρο                10

Κοκκαλάλευρο               5

Έκτος της τροφής αυτής εις μίγμα υγρό, σκίβαλα 60 γραμμάρια κατά κότα και χλωρό χορτάρι στην βοσκή.

Άλλοι πτηνοτρόφοι συνηθίζουν την εξής τροφή:

Πίτυρα χονδρά              500

Τριφύλλι ψιλοκομμένο  500

Σιτάρι ή καλαμπόκι      1000

Αίμα                               500

Το τριφύλλι και ο καρπός μουσκεύονται επί 6 ώρες μέσα σε νερό και μετά βράζονται επί μισή ώρα. Αφού βράσουν ανακατεύονται τα πίτυρα και το αίμα. Το μίγμα αυτό δίδεται πρωί της εννιά και αφήνεται στη διάθεση των ορνίθων μέχρι τη τετάρτη βραδυνή. Εάν δεν περισσεύσει έως την ώρα αυτή τροφή, την επαύριον η ποσότητα η οποία θα διανεμηθεί αυξάνεται.

Ως φαίνεται και από τα ανωτέρω μίγματα ή τροφή της κότας μπορεί να αλλάζει αρκετά.

Ένα άλλο σιτηρέσιο το όποιον έχει χρησιμοποιηθεί είναι το εξής:

Βαλανίδι ξηρό και ξεφλουδισμένο	30
Αίμα ξηρό κοπανισμένο	15
Πίτυρα	15
Αλεύρι καλαμποκιού	15
Σπόρος σκουποχόρτου αλεσμένος	25
Στρειδάλευρο (κοπανισμένα κοχλίδια)	5

Στις κότες που αλλάζουν τα πτερά των δίδουν μέσα στην τροφή των μισή κουταλιά της σούπας πίτας λιναροσπόρου.

Η ποσότητα της τροφής που θα δώσουμε σε κότες περιορισμένες κυμαίνεται από 25 μέχρι 40 δράμια την ημέρα. Στην ποσότητα αυτήν δεν συμπεριλαμβάνεται το χλωρό χορτάρι, το οποίο πρέπει να είναι άφθονο.

Δύο γεύματα την ημέρα είναι αρκετά το ένα από τα γεύματα είναι συνήθως υγρό μίγμα και το άλλο διάφοροι σπόροι ή σκύβαλα.

Τον χειμώνα όταν δεν έχουμε χλωρό χορτάρι δίνουμε λάχανα, παντζάρια και εάν λείπουν και αυτά δίνουμε ξεφυτρωμένο κριθάρι ή βρώμη. Για τις γεννώσες κυρίως το χλωρό χορτάρι είναι απαραίτητο, για να έχουν ξεφυτρωμένους καρπούς για τις κότες χρησιμοποιούν

Ιδικές εταζέρες με συρτάρια, μέσα στα όποια τοποθετείται ο σπόρος του οποίου επιδιώκεται το ξεφύτρωμα. Τα συρτάρια αυτά έχουν βάθος 6-8 πόντους μάκρος και φάρδος ανάλογο με τις κότες διότι ένα συρτάρι ξεφυτρωμένος σπόρος υπολογίζεται για μία ημέρα, υπάρχουν δε εις την εταζέρα αυτή επτά συρτάρια ένα για κάθε ημέρα. Κάθε ημέρα ξοδεύεται ο ξεφυτρωμένος σπόρος ενός συρταριού και γεμίζεται και πάλι το ίδιο συρτάρι για να ξεφυτρώσει. Ο πάτος των συρταριών είναι καμωμένος από λαμαρίνα τρυπημένη και επάνω σ’ αυτήν υπάρχει συρματόπλεγμα για να μη πέφτει ο σπόρος. Βάζομε πρώτα την βρώμη ή το κριθάρι σε νερό και τα αφήνουμε μία νύκτα για να μουσκέψουν καλά, το πρωί τα τοποθετούμε στην εταζέρα, η οποία μένει σε μέρος ξεστό με θερμοκρασία 16-18 βαθμών Κελσίου. Πολλές φορές όμως αντί απλών εταζερών χρησιμοποιούνται ειδικά ντουλάπια, τα οποία ζεσταίνονται με ένα μακγαλάκι.

Η πάχυνση των πουλερικών

Συστηματική πάχυνση των πουλερικών γίνεσαι σπανίως στην Ελλάδα. Στα χωριά μας τα πουλερικά παχαίνουν κυρίως το φθινόπωρο, οπότε λόγου του αλωνισμού η τροφή είναι σχετικώς άφθονη. Τα περισσότερα πουλερικά που πωλούνται στην αγορά είναι συνήθως αδύνατα.

Η καλύτερη εποχή προς πάχυνση είναι λίγο πριν αρχίσουν να εκδηλώνονται οι γεννητικές ορμές. Την εποχή αυτή τα πετειναράκια και οι πουλάδες παχαίνουν γρηγορότερα και με λιγότερη σχετικώς τροφή. Η πάχυνση γίνεται κατά διαφόρους τρόπους. Στο φυσικό σύστημα οι κότες που προορίζονται προς πάχυνση τρέφονται με πολύ τροφή, καλλίτερα όμως αποτελέσματα δίδει η υποχρεωτική πάχυνση, διότι οι κότες στην αρχή δέχονται με ευχαρίστως την τροφή, δεν αργεί όμως να έρθει ο κόρος, οπότε είναι ανάγκη να τις τρέφουμε αναγκαστικώς.

Στο αναγκαστικό αυτό σύστημα οι κότες διατηρούνται μέσα σε κλούβες στενές και η τροφή δίδεται μέσα σε ταΐστρες, οι οποίες κρέμονται μπροστά στις κλούβες. Όταν όμως η πάχυνση προχωρήσει τότε η τροφή δίδεται αναγκαστικώς, κάποτε μάλιστα

η τροφή δίνεται με αυτό τον τρόπο. Στις αρχές η τροφή πρέπει να είναι λίγη, διότι οι κότες μπορούν να πάθουν δυσπεψία, ή οποία επιδρά δυσμενώς στην πάχυνση. Ή τροφή συνίσταται οπό υγρά μίγματα καμωμένα από άλευρα κριθαριού ή καλαμποκιού και δίδεται σε κατάσταση ζύμης και σε κομμάτια τριών πόντων μάκρος και ενός φάρδους ή σε κατάσταση κουρκουτιού ή πηχτής γιαούρτης, οπότε δίδεται με το χωνί. Χρησιμοποιούνται σε πολλά παχυντήρια ιδιαίτερα εργαλεία, με τα οποία τρέφονται οι υπό πάχυνση κότες. Η πάχυνση διαρκεί το πολύ τρεις εβδομάδες. Άλλωστε δεν συμφέρει να διαρκέσει και περισσότερο. Με το αναγκαστικό σύστημα της παχύνσεως κατορθώνουν να δίδουν στην κότα διπλασία τροφή από εκείνην πού θα ήτο διατεθειμένη να φάγει όταν τρέφεται ελεύθερα, δηλαδή μέχρι 50 έως 60 δράμια ξηρά τροφή.

Καλά αποτελέσματα δίνει το αλεύρι καλαμποκιού αλλά προς το τέλος της παχύνσεως πρέπει να δίδουμε αντί αλεύρι καλαμποκιού, κριθαράλευρο, το οποίο κάνει νοστιμότερο και σφικτότερο κρέας.

Με την αναγκαστική πάχυνση η αύξηση τού βάρους φθάνει 60 % αρχικού βάρους. Η τροφή δίνεται σε δύο φορές ή τρεις.

Στα παχυντήρια πρέπει να δίδεται εξαιρετική σημασία στην καθαριότητα, οι κλούβες θα καθαρίζονται τακτικά και θα δίδεται ιδιαιτέρα προσοχή για να μη ψειριάσουν οι υπό πάχυνση κότες. Σε πολλά μέρη χρησιμοποιούν κλούβες σιδερένιες, μέσα στις όποιες διατηρούν 5 έως 6 κότες. Τα κοτόπουλα στις κλούβες αυτές πατούν επάνω σε σιδερένιες βέργες και οι κοτσιλιές μαζεύονται μέσα στα συρταράκια, τα οποία βρίσκονται κάτω από τις βέργες αυτές. Οι τροφές τίθενται σε ταΐστρες, οι οποίες μένουν εμπρός στα κλουβιά και βγαίνουν πολύ εύκολα για να καθαρισθούν. Όταν τελείωση η πάχυνση καθαρίζονται και απολυμαίνονται τελείως πριν εισαχθούν νέες κότες για πάχυνση.

Μεγάλη προσοχή πρέπει να δίδεται επίσης εις την υγιεινή κατάσταση των πουλερικών που τίθενται υπό πάχυνση διότι είναι εύκολο να εισαχθούν κότες προσβεβλημένες από κολλητικές αρρώστιες και να προκληθούν μεγάλες ζημίες.

Μεγάλα παχυντήρια διατηρούν στην Β. Αμερική και σε άλλα κράτη της Ευρώπης. Τα παχυντήρια αυτά χρησιμοποιούν ιδιαιτέρους εμπειροτέχνες, των οποίων η κυρία απασχόληση είναι να χωρίζουν σε κατηγορίες τα πουλερικά πού εισάγονται αναλόγως με την σωματική τους κατάσταση. Προτιμότερες και επικερδέστερες είναι οι κότες οι οποίες όταν εισάγονται στα παχυντήρια να είναι σε καλή σχετικώς σωματική κατάσταση, διότι αυτές παχαίνουν σχετικώς γρηγορότερα και το κέρδος είναι μεγαλύτερο.

Καλά αποτελέσματα δίδουν υγρά μίγματα καμωμένα με διάφορα άλευρα και νερό ή κατά προτίμηση με γάλα ή τυρόγαλα, για τον λόγο αυτό τις κότες που βγαίνουν από τα παχυντήρια αυτά συνηθίζουν να τις ονομάζουν κοτόπουλα τοΰ γάλακτος.

Πάχυνση νεοσσών.

Σε πολλά μέρη της Ευρώπης επιδιώκεται η πάχυνση των νεοσσών, η οποία εκεί αφήνει υπολογίσιμα κέρδη. Η πάχυνση αυτή γίνεται μέσα σε δωμάτια τεχνικώς θερμαινόμενα και εντός κλουβιών, τα οποία είναι στοιβαγμένα κοντά στους τοίχους σε 4 ή 5 σειρές η μία άνω της άλλης. Ως τροφή χρησιμοποιείται γάλα ανακατεμένο με διάφορα άλευρα. Στα πουλάκια του Αμβούργου, τα οποία παχύνονται κυρίως στην Αμερική και τα οποία ονομάζονται με το όνομα αυτό διότι η πάχυνση γίνεται κυρίως πέριξ της πόλεως αυτής, ως τροφή δίνονται ψάρια μικρά ακατάλληλα για τους ανθρώπους, τα όποια αφού ξηραθούν στον ήλιο αλέθονται και ανακατεύονται με γάλα και με διάφορα άλευρα σιτηρών. Σημειωτέον, ότι το γάλα εκεί είναι φθηνό. Σε ένα δωμάτιο 2 μέτρων φάρδους με 3 μάκρος μπορεί να εξασφαλισθεί η πάχυνσης 600 περίπου νεοσσών, μερικοί μάλιστα διατείνονται, ότι σε δωμάτια των διαστάσεων αυτών είναι δυνατόν να παχύνουν μία δυο χιλιάδες μικρών πουλιών. Η πάχυνση διαρκεί 4-7 εβδομάδες και στο τέλος της παχύνσεως τα πουλάκια έχουν μέγεθος και βάρος περιστεριών. Τα πουλάκια Αμβούργου έχουν μία περίεργη γεύση λόγου του τρόπου της διατροφής τους, η οποία αρέσει σε πολλούς μπλαζέ των μεγαλουπόλεων της Ευρώπης.

Στην Ελλάδα δεν διαδόθηκε ακόμη η πάχυνση των νεοσσών. Καλά αποτελέσματα για την πάχυνση δίδουν κυρίως νεοσσοί προερχόμενοι από κότες καλές με πετεινούς της ράτσας των παλαιστών.

Αναλογία κρέατος

Η ποσότητα κρέατος σε σύγκριση με το ζωντανό βάρος στις κότες διαφέρει αναλόγως με την σωματική κατάσταση. Στις αδύνατες κότες το κρέας είναι σχετικώς λιγότερο ενώ το αντίθετο συμβαίνει στις παχιές. Η αναλογία κυμαίνεται μεταξύ 70 και 80%.

Κατά το περί ορνιθοκομίας γαλλικό σύγγραμμα του  η αναλογία κρέατος κοκάλων κλπ. στις κότες είναι εξής:

                                    Κότα αδύνατη    Κότα παχιά    Καπόνι

Ζωντανό βάρος	1,200	1,850	4,000 γρ.
Κρέας	53 %	66 %	74,5 %
Κόκκαλα	17 %	9 %	5,5 %
Λίπος	4 %	7%	9 %
Πτερά	6 %	4,5 %	2, 75 %
Αίμα και έντερα	19 %	12 %	7 %
Φύρα (εξάτμιση κ.λ.π.)	1 %	1,5 %	1,25 %

 Πηγή: Η κόττα-Γ. Ψάλτη – Αθήνα 1933

Τα Κοτόπουλα.

Οι κότες

Εκτροφή κοτόπουλων

Τις κότες πρέπει να τις βάζουμε σε κοτέτσι θερμό καλά κλεισμένο και που να το φτάνει ο καπνός του σπιτιού. Στους τοίχους του κοτετσιού κάνουμε τις φωλιές για να γεννούν οι κότες, από σανίδες και από κάτω στρώνουμε άχυρα για να μην πέφτουν σε σκληρό μέρος τα αυγά και σπάζουν. Μπήχνουμε δε και ραβδιά στους τοίχους για να κουρνιάζουν οι κότες. Στις κότες βάζουμε να τρώνε φάρο βρασμένο ή κεχρί ή πίτουρα ή ήρα από σιτάρι. Αυτή είναι η καλύτερη τροφή. Επίσης τους βάζουμε

 και χλωρά φύλλα από τριφυλλόκλαδο που τις κάνουν πολύ γόνιμες. Όταν κάνουν αυγά οι κότες πρέπει να προσέχουμε να μην τρώνε τσίπουρα γιατί γίνονται στείρες. Τις κότες που τρώνε τα αυγά τις ξεσυνηθίζουμε με τον εξής τρόπο. Βγάζουμε το ασπράδι του αυγού και στο κρόκο μέσα βάζουμε γύψο υγρό που θα κοκαλώσει. Και έτσι όταν λιχουδέψουν να φάνε το αυγό δεν θα βρίσκουν τίποτα και γρήγορα θα κόψουν την συνήθεια να τρώνε αυγά. Οι κότες γίνονται παχύτατες όταν τις έχουμε μέσα σε κοτέτσι σκοτεινό και ζεστό και τους μαδήσουμε τα μεγάλα φτερά. Τους δίνουμε δε να τρώνε κιθαράλευρο ζυμωμένο με νερό. Άλλοι τους δίνουν κριθάρι και αλεύρι από ήρα ή κριθάρι και σπόρο λιναριού μαζί με αλεύρι από αφρυγάνιστο κριθάρι. Άλλοι βάζουν και αλεύρι και μερικοί χύνουν και κρασί μέσα. Άλλοι μουσκεύουν σιτάλευρο σε κρασί και το δίνουν στις κότες. Οι περισσότεροι τις τρέφουν με κεχρί. Όποιος θέλει να κάνει κότες πρέπει να διαλέξει αυτές που γεννάνε πιο πολύ. Καταλαβαίνουμε τις πιο πολύγονες από την πείρα και άλλα σημάδια. Γενικά οι ξανθωπές κότες και όσες έχουν μονά δάχτυλα και μεγάλα μάτια και λειρί ορθό, καθώς και όσες έχουν μαύρα φτερά και είναι μεγαλόσωμες, μπορούν εύκολα να κρατούν τα κοκόρια από πάνω τους και γεννοβολούν καλύτερα και κάνουν μεγάλα αυγά, από τα οποία βγαίνουν και μεγάλα πουλιά. Σε κάθε σπίτι δεν πρέπει να τρέφονται περισσότερες από 50 κότες. Γιατί όταν είναι στεναχωρημένες ψοφούν. Τα κοκόρια πρέπει να είναι το 1/6 από τις κότες.

Αναπαραγωγή
Τα αυγά πρέπει να τα παίρνουμε αμέσως μόλις γεννήσουν και να τα βάζουμε σε δοχεία με πίτουρα. Όταν θέλουμε να κλωσήσει η κότα στρώνουμε καθαρά άχυρα στη φωλιά της και βάζουμε ανάμεσα και ένα σιδερένιο καρφί. Καθώς λένε τούτο την προφυλάγει από κάθε ζημιά. Στις καλές κότες βάζουμε όχι περισσότερα από 23 αυγά, στις καλύτερες λιγότερα, ανάλογα με την δύναμή τους. Πάντοτε όμως πρέπει να είναι μονός ο αριθμός των αυγών και να αρχίζει το κλώσσημα όταν μεγαλώνει το φεγγάρι, δηλαδή από την πρώτη ημέρα έως της 14 του σεληνιακού μηνός. Για κλώσσημα πρέπει να βάζουμε αυγά που έχουν γεννηθεί από την εποχή που αρχίζει να φυσάει ο ζέφυρος έως την φθινοπωρινή ισημερία. Δηλαδή από της 20 του Φεβρουαρίου έως της 5 Οκτωβρίου. Για αυτό τα αυγά που γεννιούνται αυτή την εποχή τα χωρίζουμε για να τα βάλουμε στην κλώσα. Όσα αυγά γεννιούνται πριν ή μετά την εποχή αυτή είναι ακατάλληλα για κλώσημα, όπως και όλα τα πρωτότοκα. Γιατί είναι άγονα ή είναι ατελή τα πουλιά της. Η καλύτερη εποχή για το κλώσσημα, είναι η Ανοιξιάτικη ισημερία, δηλαδή από τις 6 του Απρίλη. Πρέπει δε να βάζουμε κλώσες τις κότες που είναι προχωρημένες σε ηλικία γιατί γεννούν λιγότερο και όχι τις νέες και γερές που μπορούν να γεννούν. Οι καλύτερες για το γεννοβόλημα κότες είναι οι χρονιάρικες, ιδίως όμως οι δίχρονες. Δεν πρέπει να βάζουμε για κλώσες τις κότες που έχουν από πίσω νύχι σαν του πετεινού, γιατί τρυπούν τα αυγά. Αφού βάλουμε τα αυγά στη φωλιά, μπάζουμε μέσα και την κότα και την κλείνουμε για να τα ζεστάνει όλη την ημέρα και όλη τη νύχτα. Το πρωί και το δειλινό ανοίγουμε τη φωλιά και βάνουμε στη κλώσα τη συνηθισμένη τροφή και νερό και κατόπι πάλι την κλείνουμε. Όσες κότες δεν μπαίνουν μόνες τους στη φωλιά τις αναγκάζουμε να μπουν. Τα αυγά τα καταλαβαίνουμε αν έχουν πουλί εάν τα κοιτάξουμε στον ήλιο, αφού τα κλωσήσει η κότα 4 ημέρες. Αν φαίνονται μέσα κλωστές και σαν να έχει αίμα, το αυγό θα κάνει πουλί. Αν όμως το αυγό είναι διαφανές, θα είναι άγονο και πρέπει να το αντικαταστήσουμε με άλλο. Δεν πρέπει να φοβόμαστε ότι θα χαλάσουν τα αυγά αν τα στριφογυρίσουμε σιγά-σιγά πολλές φορές. Γιατί από αυτό δεν παθαίνουν καμιά βλάβη. Την ίδια ημέρα δεν πρέπει να βάζουμε μόνο μία κότα να κλωσήσει αλλά 3 ή 4 μαζί. Και τα πουλιά που βγαίνουν πρέπει να παίρνουμε από την κάθε κλώσα και να τα δίνουμε σε εκείνη που έβγαλε λιγότερα πουλιά. Τα αυγά της τελευταίας αυτής, όσα δεν έχουν βγάλει πουλιά, τα μοιράζουμε στις άλλες κότες που κλωσάζουν ακόμη, για να ζεσταθούν μαζί με τα άλλα και να βγάλουν πουλιά. Στην κότα αυτή που έβγαλε τα λιγότερα δε πρέπει να δίνουμε περισσότερα από 30 κλωσσόπουλα. Τις κότες τις πειράζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο το κρύο. Τα αυγά τα δοκιμάζουμε αν είναι καλά με τον εξής τρόπο. Τα βάζουμε στο νερό και όσα είναι λειψά μένουν από πάνω και είναι άχρηστα, όσα δε είναι γεμάτα πάνε στον πάτο. Δεν πρέπει να κουνάμε τα αυγά για να τα δοκιμάσουμε, γιατί με το κούνημα χαλάει το έμβρυο που έχουν μέσα τους. Μερικοί βάζουν στις κότες να κλωσήσουν και ξένα αυγά. Η κότα κλωσάζει αυγά του φασιανού, όπως και τα δικά της σε 21 ημέρες. Του παγωνιού και της χήνας σε 29. Πρέπει επομένως να λογαριάζουμε, όταν βάνουμε στην κότα τέτοια αυγά ότι θα τα κλωσήσει 7 ή 8 ημέρες ύστερα από τα δικά της.

Πως τρέφονται τα κλωσόπουλα
Τα πουλιά μόλις βγουν τα βάζουμε μέσα σε κοφίνι και τα κρεμούμε πάνω από λίγο καπνό. Τις 2 πρώτες μέρες δεν τους δίνουμε τροφή και βουλώνουμε το δοχείο όπου βάνουμε την τροφή με σβουνιά. Στα κλωσόπουλα τις πρώτες 15 ημέρες δίνουμε την εξής τροφή. Αλεύρι με σπόρο από κάρδαμο μουσκεμένα σε κρασί και νερό. Θυμιατίζουμε δε και το κοτέτσι με ένα από τα φάρμακα που διώχνουν τα ερπετά. Έως τις 40 ημέρες τα πουλιά πρέπει να είναι πάντα κάτω από σκεπή και σε πάρα πολύ ζεστό κοτέτσι, γιατί τα πειράζει πάρα πολύ το κρύο.
Εάν δέσουμε κάτω από τις φτερούγες της κότας απήγανο δεν τις πειράζει ούτε ο αγριόγατος ούτε η αλεπού, ούτε κανένα άλλο άγριο ζώο.

Για γενούν και να κάνουν οι κότες μεγάλα αυγά
Οι κότες γεννούνε μεγάλα αυγά εάν κοπανίσουμε ένα κοχύλι της Λακωνίας και το ανακατέψουμε με πίτουρα και κατόπιν τα ζυμώσουμε με κρασί και τα δώσουμε στις κότες. Επίσης εάν δώσουμε στις κότες να φάνε 20 δράμια κοπανισμένο κοχύλι με μιάμιση οκά πίτουρα. Μερικοί για να κάνουν αυγά λιώνουν κοκκινόχωμα και το ανακατεύουν με την τροφή. Οι κότες δεν απορρίχνουν αν ψήσουμε ασπράδι από αυγά και το ζυμώσουμε με άλλα τόσα τριμμένα ξερά σταφύλια φαγουλάτα και τους τα δώσουμε να τα φάνε πριν από άλλη τροφή.

Ο Αγάπιος μοναχός γράφει για το πώς να γενούν κάθε μέρα οι κότες:
Δίνε τους να τρώνε ρύζι με τη φλούδα και τα άνθη της τσουκνίδας και εάν δεν είναι άνθη ας τρώνε τις κορφές τους. Βράσε τη βρώμη ή το κριθάρι ή ότι άλλο ταΐζεις τις κότες, με το σπόρο της τσουκνίδας και με το καρπό αυτό τάιζε τις κότες, να γενούν κάθε ημέρα.

Η Maria Thun στο βιβλίο της the biodynamic year αναφέρει ότι τάιζε τα χηνάκια τους όταν ήταν μικρή, με ένα καλάθι φρέσκιες τσουκνίδες κάθε μέρα και ότι όλα έμεναν υγιή και αναπτύσσονταν σωστά.

Πως διατηρούνται τα αυγά
Τα αυγά τα διατηρούμε το χειμώνα στα άχυρα και το καλοκαίρι στα πίτουρα. Άλλοι τα ξεπλένουν με νερό και τα αλείφουν με αλάτι ψιλό και έτσι τα διατηρούν. Μερικοί τα βαφτίζουν σε χλιαρή άλμη, τα αφήνουν 3-4 ώρες και κατόπιν τα βγάζουν και τα χώνουν μέσα σε πίτουρα ή άχυρα. Από τα αυγά που βάζουμε μέσα σε άλμη ή αλάτι μερικά χαλούν. Καταλαβαίνουμε δε ποιο είναι γεμάτο αυγό και πιο δεν είναι όταν τα βάλουμε μέσα σε νερό. Τα λειψά στέκουν από πάνω και τα γεμάτα πάνε κάτω.

Πως θεραπεύονται από αρρώστιες οι κότες
Τα μάτια της κότας θεραπεύονται αν τα αλείψουμε από έξω με γυναικείο γάλα ή με χυλό αντράκλας. Η αν τα αλείψουμε με κοπανισμένο αμμωνιακό αλάτι, ή κύμινο ανακατωμένο με άλλο τόσο μέλι και κατόπιν την βάλουμε στον ίσκιο. Όταν έχουν διάρροια οι κότες τις γιατρεύουμε αν τις δώσουμε να φάνε πριν από άλλη τροφή μια χούφτα αλεύρι και άλλο τόσο κερί ανακατωμένο με κρασί. Η ζουμί από μήλα ή κυδώνια βρασμένα. Τις ωφελούν δε και τα ψητά μήλα ή κυδώνια. Για να γιατρευτούν από τις ψείρες οι κότες, τις αλείφουμε με κύμινο καβουρδισμένο και άλλα τόσα ξερά σταφύλια ανακατωμένα και κοπανισμένα μαζί, κατόπιν δε με κρασί. Έπειτα τις ξεπλένουμε με ζουμί από βρασμένα άγρια λούπινα. Οι κότες πιάνουν κόρυζα από το ακάθαρτο νερό για αυτό πρέπει να τους δίνουμε καθαρό. Τις γιατρεύουμε από την κόρυζα αν κόψουμε σε ψιλά κομμάτια σκόρδα και τα βάλουμε σε ζεστό λάδι και ξεπλύνουμε το στόμα της. Αν το φάνε το φάρμακο αυτό καλύτερα, γιατρεύονται. Επίσης τις ωφελεί η αγριοσταπίδα ανακατωμένη με ρόβι, καθώς και η σκιλλοκρεμμύδα, όταν τη φάνε καθαρισμένη και μουσκεμένη στο νερό και ανακατωμένη με αλεύρι. Αν έχουνε όμως περισσότερη κόρυζα τις χαρακώνουμε με μαχαίρι στο κατωσάγωνο και ζουλίζουμε γύρω από τα μάτια, τις πληγές δε που έγιναν τις τρίβουμε με ψιλό αλάτι. Μερικοί τις θυμιατίζουν με ρίγανη και ύσσωπο και θυμάρι, κρατώντας από πάνω από το θυμίαμα το κεφάλι τους ή μουσκεύουν ρίγανη στο νερό και τους δίνουμε να πιούν.
Μερικοί καθαρίζουν το κοτέτσι, τις φωλιές και τις ίδιες τις κότες με θειάφι και κατράμι και δαδιά. Στις φωλιές βάνουν και ένα κομμάτι σίδερο ή κεφάλι από καρφί και κλωνάρια δάφνης. Η δάφνη είναι για να μην πειράζονται οι κότες από τα αστραπόβροντα.

Οι πετεινοί
Πρέπει να διαλέγουμε τους πιο πολεμικούς πετεινούς. Τους καταλαβαίνουμε ποιοί είναι από την πείρα και από άλλα σημάδια. Οι καλύτεροι πετεινοί είναι εκείνοι που έχουν σφιχτό κορμί, κόκκινο λειρί, κοντή μύτη και είναι όμορφοι και έχουν μαύρα μάτια και σκουλαρίκια τρανταφυλλόμορφα και λαιμό δυνατό και είναι παρδαλοί και έχουν πόδια λεπιδωτά και περισσότερο παχιά παρά μακριά και τα νύχια τους είναι στερεά και σουβλερά και έχουν πυκνή και μεγάλη ουρά. Επίσης δε όταν είναι θυμώδεις και φωνακλάδες και δεν νικιούνται εύκολα όταν πιάνονται. Και όσοι δεν δίνουν αφορμή για μάχη, αλλά όταν τους επιτεθούν υπερασπίζονται με δύναμη. Ακόμα όσοι δεν φεύγουν από τα βλαβερά ζώα αλλά όταν τα ιδούν να επιτίθενται στις κότες τα εμποδίζουν. Στους πετεινούς δίνουμε τροφή σπόρο από τριφυλλόκλαδο και φύλλα χλωρά ή βρεγμένα σε νερό που τα τρέφουν όχι λιγότερο από τα χλωρά.
Πηγή: Γεωπονικά-Κασσιανός Βάσσος

Εγώ το μόνο που έχω να προσθέσω για τα εντερικά προβλήματα των πτηνών, είναι να φυτέψετε αψιθιά, απήγανο, τανάκητο και άλλα φαρμακευτικά φυτά στην εξωτερική πλευρά του φράχτη του κοτετσιού σας. Όταν μεγαλώσουν τα φυτά που (συνήθως μέσα σε ένα χρόνο σε καλό έδαφος), τα κλαδιά τους θα διαπερνάνε το φράχτη και οι κότες θα τρώνε άνετα από αυτά.